Abdulhamid Süleyman Çolpan

Emine Naz GÖZÜKAN

Güzel Türkistan sana ne oldu?
Seher vaktinde güllerin soldu,
Çemenler berbat kuşlar hem feryat,
Hepsi bir mahzun, olmaz mı dil şad?
Bilmem niçin kuşlar ötmez bahçalarında?
Birliğimizin sarsılmaz dağı,
Ümidimizin sönmez çerağı.
Birleş ey halkım, gelmiştir çağı,
Bezensin şimdi Türkistan bağı.
Davran halkım artık yeter cevr-ü cefalar.
Bayrağını al, kalbin uyansın,
Kulluk, esaret kâmilen yansın.
Kur yeni devlet düşmanlar ürksün,
Yüce Türkistan ayağa kalksın.
Yayıl yeşer öz vatanının gül bağlarında

       Esaret altında yaşayan bir milletin aydın bir ferdi olan Abdulhamid Süleyman Çolpan 1893 yılında Andican'da doğdu. Özbek edebiyatının önde gelen temsilcilerindendir. Asıl adı Abdulhamid Süleymanoğlu olup Çolpan ise onun genel olarak eserlerinde kullandığı mahlasıdır. Onun şiirlerinde Çolpan mahlasını kullanmasının nedeni Çolpan Yıldızının yol gösterici özelliği olduğu düşünülmektedir. Babası Süleymankul Molla Muhammed Yunusoğlu da devrin tanınmış eğitimcisi ve bilim adamıdır. Türk lehçeleri başta olmak üzere Rusça, Arapça ve Farsça bilmektedir. Fikirlerinin temelinde Ceditçilik olgusu yatmaktadır. Zira Ceditçilik hareketinin ileri gelenlerinden Gaspıralı, Behbûdî ve Kaarı'nın fikirlerinden etkilenmiştir. Oyġanış (Uyanış), Bulaklar (Pınarlar), Tan Sırları, Koşuklarım (Şarkılarım) ve Saz adında beş şiir kitabı bulunan Çolpan ilk yazılarını da Sada-yı Türkistan, Sada-yı Fergana ve Türkistan Vilayetinin Gazeti gibi yayın organlarında çıkarmıştır.

     Sovyet rejiminin uyguladığı politikalar 75 yıllık çağdaş Özbek Şiirin kaderini değiştirmişti. Sovyet rejiminin 1917 ihtilalinin ardından 1924 yılına kadar olan süreçte Türkistan'da halkın milli bağımsızlık hareketleri kanlı bir şekilde bastırmış ve Türkistan'ı 5 ayrı devlete böldükten sonra oralarda komünizmi yerleştirmek adına edebiyatı propaganda aracı olarak kullanmıştır. Rejim baskı yolu ile Türkistan yazar ve şairlerine ''Proleterya Edebiyatı'' adı altında rejimi övücü eserler ortaya çıkarttırdılar. Buna uymayan yazar ve şairleri de ''Sovyet ve Halk Düşmanı'' olarak nitelediler.

         Özbek şairi Abdulhamid Süleyman Çolpan hayatı boyunca Sovyet baskısına maruz kalmış ama bütün bu baskıya rağmen sanatını sergilemekten asla vazgeçmemiştir. Sovyetlerin Türkistan Türklerine uyguladıkları baskı, halkın gördüğü işkenceler, esirlerin durumu şiirlerinde Çolpan'ın şiirlerinde aktarılanlar. Çolpan'ın şiirlerinde bahsedilen diğer husus da halka aşılanmaya çalışılan yüksek milli şuur olmuştur. Şiirlerinde ele aldığı konularda milli duyguları uyandırmaya, hürriyet fikrini ateşlemeyi hedeflemiştir. Şiirlerinin barındırdığı duygular neticesinde Sovyet rejiminin dikkatini çeken Çolpan rejim tarafından sorguya çekilmiştir. Daha sonra Özbek halkını harekete geçirmeye çalışmak, Sovyetleştirilmelerini engellemeye çalışmak ve Özbek milliyetçilik yapma suçlarından 1934 yılında tutuklanıp birkaç zaman sonra serbest bırakılmış olsa da 14 Haziran 1937 tarihinde Özbek milliyetçiliği yaptığı doğrultusunda Sovyet rejimi tarafından tutuklanıp ''Halk Düşmanı'' olarak nitelendirilip 4 Ekim 1938 tarihinde kurşuna dizilmiştir.

                                           Kişen

                 Kişen, gevdemdegi izler bukün hem ketgeni yoktur
                  Temir barmaklarının dağı, bütkül ketgeni yoktur!
                  Ne müdhiş, ne savuk-menhus, ne kızganmas kuçağın bar!
                  Beşer tarihinin her safhasında kanlı dağın bar!
                  Yumulmuş közlerinin her biri bir elni kahreyler,
                   Fakat bir barlığındır kim, bütün barlıknı zehreyler!
                   Kulup birlen senin erkinde köp yıllar kalup kittim…
                   Fakat her tebrenişten kurtuluşlıknı ümid ettim.
                   Kişen! Gevdemdeki dağın henüz hem bitkeni yoktur!
                   Fakat bütkül kutulmakga ümidim emdi artıktır!...

Kaynak: TRT Avaz

Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=Bhpwc4o0jc4

Kaynakça: İçel, Hatice . "ÇOLPAN'IN ŞİİRLERİNDE ÖZGÜRLÜK ÖZLEMİ VE ÇOLPAN YILDIZI İMGESİ". AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 7 / 17 (Ocak 2019): 135-147 . https://doi.org/10.31126/akrajournal.491141

Şenol, Musa , Yeşi̇lçi̇çek, Vedat . "ÇOLPAN VE JUMABAYULI’DA ANADOLU KURTULUŞ SAVAŞI’NIN YANSIMALARI". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 5 / 2 (Haziran 2005): 267-276 .

Yeşilçiçek, Vedat , Şenol, Musa. ''TÜRK DÜNYASI ZİRVE ŞAİRLERİNDE BAĞIMSIZLIK TEMASI''. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (2009) 2/1, 88-99

Kocaoğlu , Timur . " Çağdaş Özbek Şiiri  ". Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi / 1 (Şubat 1996): - .