AYASOFYA

                                       

     Bilge Nur Demir

532-537 yıllarında Bizans İmparatoru, I. Justinianus tarafından, eski şehir merkezine inşa ettirilip, bazilika planlı bir patrik katedrali olup, 1453 yılında İstanbul'un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından camiye dönüştürülmüş. 1934 yılında yayınlanmış olan Bakanlar Kurulu kararnamesi ile müzeye dönüştürülüp kazı çalışmaları başlatılmış ve 1935-2020 yılları arasında müze olarak kabul edilmiştir. 2020 yılında ise müze statüsü iptal edilip tekrardan cami olarak kabul edilmiştir. 

Ayasofya, kendi mimari bakımından merkezi planı birleştirilen kubbeli bazilika bir yapı olup kubbe geçişi ve taşıyıcı sistem özellikleri sayesinde mimarlık tarihi içerisinde çok önemli bir rol oynar. Ayasofya adındaki ''Aya'' sözü ''kutsal, azize'' anlamına gelmektedir. ''Sofya'' sözü ise Eski Yunancada ''bilgelik'' anlamındaki sophos sözcüğünden gelmektedir. Kısacası ''Ayasofya''  adı ''kutsal bilgelik'' ya da ''ilahi bilgelik'' anlamına gelmektedir. 6.yüzyılın bilim adamları fizikçi Miletli İsidoros ve Trallesli Anthemius   'un yönetmiş olduğu Ayasofya'nın inşaatında 10.000 işçinin çalıştırıldığı ve I.Justinianus'un çok servet harcadığı bilinmektedir. Bu eski olan binanın özelliği yapımında kullanılmış olan bazı sütun , kapı ve taşların binadan daha eski olan tapınak gibi yapılardan getirilmiş olmasıdır.

Bizans döneminde Ayasofya, ''kutsal emanetler'' unvanına sahiptir. Bu emanetlerden birisi de 15 metre yüksekliği olan gümüş ikinostatistir. Konstantinopolis Patriği'nin partik kilisesi ve Ortodoks Kilisesi'nin bin yıl boyunca merkezi olmuş olan Ayasofya, 1054 yılında Patrik I. Mihail Kirularios'un Papa IX.Leo tarafından afaroz edilmesine şahitlik edilmiş olup bu olay Doğu ve Batı Kiliselerinin ayrılmasının başlangıcıdır.

1453 yılında kilise camiye dönüştürülünce mozaiklerden insan figürü içeren eşyalar tahrip edilmeyip içi ince bir sıvayla kaplanmış ve bu sayede yıllar boyunca bu sıva sayesinde mozaikler tahripten kurtulmuşlardır. Günümüzde Ayasofya binası aynı yere üçüncü kez inşa edilmiş olan kilise olduğundan ''Üçüncü Ayasofya'' olarak bilinmektedir. İlk iki kilise isyanlar sonucu yıkılmışlardır. Dönemin en geniş kubbesi olmuş olan Ayasofya'nın merkezi kubbesi Bizans döneminde bir kere çökmüştür. Fakat Mimar Sinan'ın binaya payandaları eklemesiyle daha sonra bina hiç çökmemiştir. 

Kaynakça:https://www.hurriyet.com.tr/galeri-ayasofya-kac-yilinda-yapildi-ne-zaman-muze-oldu-ayasofya-camii-ile-ilgili-bilgiler-41571667/1

https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/istanbul/gezilecekyer/ayasofya-muzesi

https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/ayasofya-ne-zaman-muze-oldu-ayasofya-kac-yilinda-yapildi-5923805/