Aslıhan Emine TAŞTAN
1950 seçimlerinde iktidara gelen Demokrat Parti seçimlerde büyük bir çoğunluk elde etmiş ve iktidara geldikten uzun bir zaman sonra temellerini sağlamlaştırma yoluna gitmiş ve bu noktada da Cumhuriyet Halk Partisi muhalefet konumuna gelmişti. Zaman içerisinde Demokrat Parti’nin iktidarını sağlamlaştırmak adına muhalefeti sınırlamaya yönelik çeşitli yasal düzenlemelere gitmesi ülke içindeki siyasi atmosferin, 1950’lili yılların ortalarıyla birlikte bozulmasına, gerginliklerin giderek artmasına neden olmuş ve bu sebepten hükümet basına ve muhalefete karşı sert tedbirler alarak onları kontrol altında tutmaya çalışmıştır. Bu dönem özellikle de 1959 yılı iki tarafın birbirine daha fazla yüklendiği dönem olmuştur. 1959 yılının Nisan ayı sonunda İsmet İnönü de gerginliğin yaşandığı dönemde halka Demokrat Partinin sert tutumunu anlatmak üzere bir Ege gezisi düzenledi.
Ege gezisinden haberdar olan Demokrat Parti hükümeti ana muhalefet liderinin başlatacağı geziyi engellemek için planlar düşünmüştü. Bu önlemlere örnek verilecek olursak '' Gezi başlamadan önce aralarında Bakan Muzaffer Kurbanoğlu’nun da yer aldığı, milletvekillerinden oluşan bir heyet, incelemelerde bulunmak ve DP teşkilatını ortaya çıkması muhtemel olaylar hakkında bilgilendirmek amacıyla Uşak’a gönderildi. Uşakta' da olabilecek olaylar konusunda Uşak Valiliğine bildirilmişti. Gezi esnasında olabilecek heyecanı engellemek adına halk arasında sivil memurlar ve resmi memurlar ve jandarma devriyeleri geziyordu.
Ege seyahatine Ankara'dan başlayan İsmet İnönü tren vasıtasıyla Uşak'a gelecekti. Daha tren kalkışa geçmeden saatler önce garda olabilecek tehlikleri önlemek adına önlemler alınmıştı fakat tüm önlemlere rağmen halk İnönüyü Uşak'a uğurlamak üzere gara gelmişti. 29 Nisan saat 14.00 sularında tren yolculuğuna başlamış gece saatlerinde de Eskişehir garına geldiğinde Eskişehir halkı onu sevinç gösterileri ile karşılamıştı. İsmet İnönü bu gezisi esnasında tuttuğu notlarında Eskişehir için ''Büyük Kalabalık'' olarak notlama yapmıştır.
İnönün'ün Ankara'dan yola çıktığı tren Uşak istasyonu'na 30 Nisan 08.55 sularında varmıştı. Özellikle de basın bu geziye oldukça dikkat etmiş ve muhabirler Uşak'a gönderilmişti. “Hoş geldin Garp Cephesi Kumandanı” yazılmış levhalar ve flamalarla karşılanan İnönü, karşılamaya gelenlerin arasından trenden inmiş ve üstü açık bir arabaya binmişti. Tezahürat etmek isteyen raporlarda sayıları on - on beş bin olarak verilen Uşak halkının ise İnönün'ün içerisinde olduğu otomobile doğru yönelmesinin ardından güvenlik kuvvetlerinin araya girmesi ile olası bir izdiham önlenmiştir.
İsmet İnönü’nün Uşak şehrine geldiği esnada içinde bulunduğu otomobil Demokrat Parti İl binası önünden geçecekti ve otomobil il binasının önünden geçerken, iki taraf arasında karşılıklı söz düellosu gerçekleşmiş ve il binasından Uşak İlçe Başkanı Eşref Öğün İsmet İnönü’ye doğru bir çay bardağı fırlatmıştı. Bardak, İnönü yerine Akis muhabiri Hamdi Avcıoğlu’nun alnına çarpmış ve kaşının açılmasına sebep olmuştu. Bu olayın gerçekleşmesinden sonra bazı CHP’lilerde DP il binasını taşlamaya başlamıştı. İsmet İnönü gezisinin Uşak olayları olarak belirtilmesine neden olan olay da bu bardak atılma hadisesi olmuştur.
30 Nisan akşamı İsmet İnönü ve Chp partilileri Rıza Salıcı'nın evinde Uşağa gelişlerinin şerefine akşam yemeğine davetliydi. Akşam yemeği sonrası İnönü istirahate çekilirken partililer de evin önünde muhtemel bir olay olmaması yönünde tedbirler almıştı. Aynı gece ilerleyen saatlerde evin bodrumunda yangın çıkmış ve itfaiye ile söndürülebilmişti. Müdahale sonrası yapılan keşifte yangının neden kaynaklandığı bulunamazken Uşak Valisinin İç İşleri Bakanı'na yazdığı yazıda evin hizmetçilerinin ihmali sonucu bu yangının çıktığı bildirilmişti. 30 Nisan gecesi İsmet İnönü'nün konakladığı evde yangın hadisesi vuku bulurken aynı gece Uşak sokaklarında kamyon arkalarında şarkı söyleyen adamlar güvenlik kuvvetlerini harekete geçirmişti. İl Emniyet Müdürü olan Adnan Çakmak bu haber üzerine adamların yakalanmasını istedi. Komiser Şükrü Berk ve polis memuru Hasan Ulutaş aldıkları emir doğrultusunda Demokrat Parti İl binasına hareket etmişlerdi. İl binası önünde bulunan kamyonlardan birinin şoförü olan Mustafa Bahadır, kamyonların DP tarafından köylerden partilileri getirmek için tutulduklarını ifade etmiştir. Demokrat Parti üyeleri, İnönü ve partilileri taşıyan otomobilin il binasından geçişleri esnasında yaşanan olayların ardından köylere gidip insanlara ''Adnan Menderes gelecek. Onu karşılamaya gideceğiz'' diyerek onları şehre getirmişlerdi. Aynı gün Dp Uşak il kurulu il de yaşanan hadiseleri bildirmek üzere Adnan Menderese telgraf çekerek mülki amirler şikayet edilmişti.
Ertesi gün 1 Mayıs 1959 tarihinde yaklaşık beş bin civarında Uşaklı sokağa çıkmış ve İnönü'ye ve basına yönelik dövizli gösteriler düzenliyordu. Olaylar giderken büyürken Uşak Valisi İlhan Engin ortalarda görülmüyor, emniyet müdürü yetkisiz olduğunu ifade ediyordu. Bu sırada Savcı Muzaffer Erdem emir verdiği Başçavuşlar, savcıya emir almadıklarını ve müdahale edemeyecekleri cevabını vermişlerdi. Daha sonra savcının gözetiminde Chpli milletvekilleri ve basın güvenli bir şekilde istasyona gittiklerinde orada olan halk onlara ''Kahpe gazeteciler, Sağır papazın uşakları” gibi sözlerle tepki gösterdi. İstasyonda yaşanan hadise İnönü'nün kulağına geldiğinde Chp üyeleri onun Uşak istasyonu yerine Eşme istasyonundan trene binmesinin daha güvenilir olduğunu belirtmiş fakat İnönü bunu kabul etmeyerek planına bağlı kalacağını söyleyerek istasyonuna gitmişti. İstasyona vardığında bir grup kalabalık oradaydı. Chp üyeleri ilerlemesini istemezken İnönü ilerledi ve büfenin orada trenin gelmesini bekledi. Trenin gara gelmesi ile milletvekilleri İnönü'nün etrafında kordon oluşturarak trene binmesini sağlamaya çalışırlarken gelen bir taş İnönü'nün başına çarpıp onu yere düşürdü. İnönü düştüğü yerden kalkarak hiçbir şey olmamış gibi trene bindi. Uşak istasyonunda yaşanan bu hadise sonrası heyet gittikleri yerlerde halka daha kısa süre durmak durumunda kalmıştı.
Kaynakça:https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/79199/makaleler/9/10/arastirmax-cumhuriyet-halk-partisinin-ege-vazife-gezisi-1959-yili-usak-izmir-olaylari.pdf
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder