Kürşad Ayaklanması

                                       

                                                                     Yeliz Erdoğan

 

   Bu ayaklanmaya dair bilgiler ilk olarak Çin kaynaklarında bulunmaktadır. Kuzey Asya taraflarında Teoman Yabgu tarafından Türk Hakanlığı'nı kurmuş olduğu yıldan , MÖ 220 yılından. 854 yıl geçmiştir. 634 yılında  Büyük Türk Hakanlığı ciddi bir kriz altına girmiştir.  Aynı zamanda Büyük Türk Hakanlığı'nın başında Göktürkler yer almaktaydı. Türklerin baş düşmanı ise Çin İmparatorluğudur. Göktürk hanından gelen 10. Büyük Türk Hakanı Çuluk Kağan kendi eşi olan Çin prensesi İçing Hatun  tarafından zehirlenerek öldürülmüştür.

621'de Çuluk Kağan ölünce kendisinin yerine kardeşi Kara Kağan geçmiştir. Daha sonra Çuluk Kağan ölünce dul kalmış olan yengesi İçing Hatun ile evlenmiştir. Kara Kağan'ın karakteri zayıf olduğundan dolayı İçing Hatun'un kendisini doldurmalarıyla tamamen yanlış kararlar vermeye başlamıştır. Bu olayların üstüne bir de aşırı soğuklar ve kıtlık başlayınca çoğu Türk illerinde zararlar meydana gelmiştir. Çinliler ise bu felaketlerden yararlanarak Türklere bir ordu göndermiştir ve bu olay sonucunda Kara Kağan'ı mağlup etmişlerdir. 

Kara kağan yenilince Çinliler onun yerine Doğu Göktürk prensi olan Sirba Kağan'ı Türk İmparatoru olarak kabul etmişlerdir. Fakat Sirba Kağan Çinlilerin bir kuklasıydı. Ömrü 9 yüzyıl olmuş olan Türk Devleti'nin Çin'e ait olduğunu kabul etmiştir. Yüzyıllar boyunca Çin ve Asya'nın sahibi olan Türkler, utanç duydukları bu olaydan kurtulmak için fırsat kolluyor, bir lider arayışına  girmişlerdir. Sonunda aranan lider ortaya çıkmıştır. Bu lider Çuluk Kağan'ın küçük oğlu, İçing Hatun'un üvey oğlu, ve Kara Kağan'ın yeğenidir. Bu kahramanın Adı Kür şad'dı. Çin ordusu içinde subay ve bozkurt konumunun en üstüne ulaşmış olan Kürşad, Çinlilerin bu yaptıkları yüzünden 39 arkadaşıyla beraber kendi aralarında ihtilal yapmayı kararlaştırmışlardır. Bu ihtilalin amacı ise Çin Hükümdarı Tay T-Sung esir olarak Ötügen'e kaçırılıp onun karşılığında çin himayesi altında olan Türk toprakları ve esirleri geri alınıcaktı. Esirlerin arasından Urku Tigin yeni kurulacak olan devletin hükümdarı ilan edilecekti. Kürşad bunu kendisi istemiş, kendini geri plana alıp bu eylemin milli olduğunu belirtmiştir. 

Çin Hükümdarının gece kılık değiştirip halk arasında gezdiği ve sokak sokak dolaştığı haberini kürşad ve arkadaşları biliyordu. Kısacası hükümdarı esir almak, ani bir sokak baskını ile basit bir meseleydi. Fakat baskını yapıcakları gün aşırı yağmur nedeniyle Hükümdar sokağa çıkmamıştır. Yinede planın ortaya çıkmasını istemeyen 40 türk yiğidi Çin sarayına baskın düzenlemiştir. Amaçları ise Hükümdarı esir edip planlarını gerçekleştirmekti. Birçok Çin askerini öldürmelerine rağmen sayıca az ve çok şehit vermiş oldukları için geri çekilmek zorunda kalmışlardır. Geri çekilenler Kürşad'la beraber Vey Nehri'ne girmişlerdir. Fakat aşırı yağmur yüzünden nehir taşmış ve köprü suların altında kalmıştır. Karşıya geçemeyen Göktürkler ise son ana kadar savaşıp o nehrin orada şehit olmuşlardır. Bir efsaneye göre de şehit olduktan sonra kılıcı elinde kalmış olup kendisi de atın üstünden düşmemiştir. 

Bu olayların sonucunda, Çinliler Türklere uyguladıkları baskılardan vazgeçmiş olup onları başka bir bölgede serbest bırakmışlardır. Kürşad ve arkadaşlarının cesaretini  gören Türkler, Çinliler tarafından kandırıldıklarını anlamışlardır. Bu olaylardan tam 53 yıl sonra 2.Göktürk Devleti kurulmuş ve Türkler bağımsız olmuşlardır.

Kaynakça: https://www.zihni.org/kursad-ayaklanmasi/

https://www.guncelakademi.com/turklerin-bilinen-ilk-isyani-kursat-isyani-nedir-ne-zaman-ortaya-cikmistir-n212.html